Առաջնային շուկայից է համարվում նորակառույց և նախկինում չբնակեցված այն տունը, որը գնորդը ձեռք է բերում անմիջապես կառուցապատողից։

Երկրորդային շուկայից տունը նախկինում արդեն օգտագործված և մեկ կամ ավելի սեփականատերեր ունեցած տունն է, որը վաճառվում է ուղղակիորեն նախորդ սեփականատիրոջ կողմից կամ անշարժ գույքի գործակալության միջոցով:

• Առաջնային և երկրորդային շուկաների բնակարանների արժեքները կարող են տարբեր լինել․ սովորաբար երկրորդային շուկայի բնակարանների գներն ավելի ցածր են։

• Առաջնային շուկայից ձեռք բերված բնակարանը սովորաբար կառուցապատման փուլում է լինում, և պետք է սպասես մինչև կառուցապատման ավարտը (կառուցապատումը տևում է 2-4 տարի)։ 
  
  

Երկրորդային շուկայից հիպոթեքային վարկով բնակարան ձեռք բերելու դեպքում եկամտային հարկի վերադարձի հնարավորությունից չես կարողանա օգտվել։

Նոր կառուցվող շենքում (առաջնային շուկա) տուն գնելիս հատկապես կարևոր է կառուցապատող ընկերության ընտրությունը․ քանի շենք է արդեն կառուցել այդ ընկերությունը, որքան արագ են ընթանում աշխատանքները։

Շենքն ընտրելիս կառուցապատող ընկերությունից պետք է իմանալ՝

• երբ է նախատեսվում շինարարական աշխատանքների ավարտը, ընկերությունը ունի արդյոք շինարարության համապատասխան թույլտվությունները,

• առկա են արդյոք շենքի համար տրված քաղաքաշինական ու պետական գրանցման փաստաթղթերը, 

• ինչ վիճակում է հանձնվելու տունը (ներքին հարդարում, պատուհաններ, մուտքի դռան առկայություն, կոմունալ հարմարություններ և այլն),

• որ բանկի հետ է համագործակցում կառուցապատող ընկերությունը,

• հիպոթեքային վարկավորման ինչ ծրագրերով են վաճառվում բնակարանները, 

• ներգրավված է արդյոք կառուցապատողը դատական գործընթացներում և այլն։

Արդեն շահագործված շենքում (երկրորդային շուկա) տուն գնելու դեպքում պետք է զգուշանալ կեղծիքներից, որի համար․ 

• ուշադրություն դարձրու վստահելի գործակալների ընտրությանը,

• պարզիր՝ արդյոք տան բոլոր սեփականատերերը համաձայն են դրա վաճառքին,

• տեղեկացիր՝ ինչ խնդիրներ ունի տունը։

Գրավադրվող գույքը պարտադիր գնահատվում է բանկի հետ համագործակցող ընկերություններից որևէ մեկի կողմից՝ քո ընտրությամբ։ Այդ մասին բանկի աշխատակիցը քեզ կտեղեկացնի և կտրամադրի համագործակցող ընկերությունների ցանկը։  

• Գույքի գնահատման արժեքը կազմում է 13,000 - 30,000 ՀՀ դրամ՝ կախված գույքի տեսակից:
• Առանձին դեպքերում խոշոր գույքի գնահատման վճարը սահմանվում է պայմանագրային հիմունքներով:

Հիպոթեքային վարկով երկրորդային շուկայից բնակարան ձեռք բերելու դեպքում կատարելու ես հետևյալ վճարումները․ 

• վարկային հայտի ուսումնասիրության վճար՝ 5,000 ՀՀ դրամ (բանկին),
• վարկի տրամադրման վճար, որը սկսվում է 50,000 ՀՀ դրամից (բանկին), 
• գրավի առարկայի գնահատման ծախսեր՝ 18,000-25,000 ՀՀ դրամ (գնահատող կազմակերպությանը),
• ապահովագրության վճար (բանկին),
• միասնական տեղեկանքի վճար՝ 10,000 ՀՀ դրամ (Կադաստրի կոմիտեին), 
• նոտարական վավերացման վճար՝ 20,000 ՀՀ դրամ (նոտարին), 
• սեփականության իրավունքի գրանցում ՀՀ կադաստրի պետական կոմիտեում՝ 45,,000 ՀՀ դրամ (Կադաստրի կոմիտեին),
• գրավի իրավունքի գրանցում ՀՀ կադաստրի կոմիտեում՝ 27,000 ՀՀ դրամ (Կադաստրի կոմիտեին)։  

Վճարելու ես բնակարանի արժեքի 5-ից 30 տոկոսի չափով կանխավճար։

Ընտրված բանկում բացվում է հաշվեհամար, որին մուտքագրվում է կանխավճարը, մինչև վարկի տրամադրումը այն սառեցվում է։ 

Վարկային պայմանագիրը հաստատելուց հետո բանկի աշխատակիցը նախապատրաստում է բնակարանի գնման իրավունքի եռակողմ պայմանագիրը, որը ստորագրվում և վավերացվում է նոտարի մոտ՝ քո, վաճառողի և բանկի միջև։ 

Անշարժ գույքի հարկի չափը որոշվում է ըստ գույքի շուկայական արժեքին մոտարկված կադաստրային արժեքի։ Գույքի կադաստրային արժեքից կախված՝ հարկի դրույքաչափերը տարբեր են։

Օրինակ՝ բնակարանների դեպքում հարկի դրույքաչափերն են՝

• մինչև 10 միլիոն դրամը ներառյալ արժեք ունեցող բնակարանի դեպքում՝ 0․05%,

• 10 միլիոնից մինչև 25 միլիոն դրամը ներառյալ արժեք ունեցող բնակարանի դեպքում՝ 5,000 դրամ, գումարած 10 միլիոն դրամը գերազանցող մասի 0․2%-ը,

• 25 միլիոնից մինչև 47 միլիոն դրամը ներառյալ արժեք ունեցող բնակարանի դեպքում՝ 20,000 դրամ, գումարած 25 միլիոն դրամը գերազանցող մասի 0․2%-ը,

• 47 միլիոնից մինչև 75 միլիոն դրամը ներառյալ արժեք ունեցող բնակարանի դեպքում՝ 64,000 դրամ, գումարած 47 միլիոն դրամը գերազանցող մասի 0․4%-ը,

• 75 միլիոնից մինչև 100 միլիոն դրամը ներառյալ արժեք ունեցող բնակարանի դեպքում՝ 176,000 դրամ, գումարած 75 միլիոն դրամը գերազանցող մասի 0․6%-ը,

• 100 միլիոնից մինչև 200 միլիոն դրամը ներառյալ արժեք ունեցող բնակարանի դեպքում՝ 326,000 դրամ, գումարած 100 միլիոն դրամը գերազանցող մասի 1%-ը,

• 200 միլիոն դրամից ավելի արժեք ունեցող բնակարանի դեպքում՝ 1,326,000 դրամ, գումարած 200 միլիոն դրամը գերազանցող մասի 1․5%-ը։

Իսկ բնակելի տների, այգետնակների և գույքի այլ տեսակների համար հարկի դրույքաչափերը ներկայացված են ՀՀ հարկային օրենսգրքի 229-րդ հոդվածում։ Օրենսգիրքը հնարավոր է գտնել Arlis.am-ում։

Ուշադրություն
2025 թվականի հունվարի 1-ից անհրաժեշտ է վճարել անշարժ գույքի դրույքաչափի հաշվարկված հարկի 75%-ը, իսկ 2026 թվականի հունվարի 1-ից՝ անշարժ գույքի հաշվարկված հարկի 100%-ը։

Անշարժ գույքի հարկով հարկվում են հողամասերը, հողամասերում կառուցված ստորգետնյա և վերգետնյա շենքերը, շինություններն ու կառույցները։

Անկախ սեփականության իրավունքի առկայությունից՝ անշարժ գույքի հարկ պետք է վճարել նաև դեռևս պետական գրանցում չստացած՝

• մշտական օգտագործման տրամադրված` պետական սեփականություն հանդիսացող հողերի համար,

• նոր կառուցված և (կամ) փոփոխություններ կրած և անշարժ գույքի կադաստր վարող մարմնի կողմից հաշվառված ու գնահատված` հարկման ենթակա անշարժ գույքի համար, 

• հողամասի սեփականության իրավունք ունեցող հարկ վճարողների կողմից այդ հողամասի վրա ինքնակամ կառուցված շենքերի և շինությունների, այդ թվում` բազմաբնակարան շենքերում կամ շենքերին կից ինքնակամ կառույցների համար:

Ընդ որում՝ լիզինգի առարկա հանդիսացող անշարժ գույքի հարկ վճարող է համարվում լիզինգառուն:

Անշարժ գույքի հարկը վճարվում է տարեկան կտրվածքով մինչև դեկտեմբերի 1-ը ներառյալ։